Po śmierci bliskiej osoby rodzina pogrążona jest w żałobie i w natłoku obowiązków często zapomina o niezwykle ważnej kwestii, jaką jest dziedziczenie. Trzeba pamiętać, że spadek to nie tylko cenne aktywa – nieruchomości, samochód czy oszczędności, ale także pasywa, czyli niespłacone długi spadkodawcy. Aby uniknąć przykrych sytuacji związanych z dziedziczeniem, warto poznać kilka rozwiązań, które mogą pomóc w pozytywnym przebiegu sprawy z korzyścią dla spadkobiercy.
Dziedziczenie w świetle prawa
Polskie prawo wyszczególnia dziedziczenie testamentowe, które ma miejsce wtedy, kiedy spadkodawca przed śmiercią sporządził testament oraz ustawowe w przypadku braku ważnego testamentu.
Dziedziczenie ustawowe jest regulowane poprzez Kodeks Cywilny, określający do kogo ma trafić spadek, w związku z tym dzieli spadkobierców na kilka grup:
1. małżonek spadkodawcy, dzieci spadkodawcy oraz wnuki spadkodawcy;
2. rodzice, rodzeństwo i potomkowie rodzeństwa spadkodawcy;
3. dziadkowie i potomkowie dziadków spadkodawcy;
4. dzieci małżonka spadkodawcy (jeśli żadne z ich rodziców nie dożyło otwarcia spadku);
5. gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy na terenie Polski lub Skarb Państwa.
Prawo spadkowe określa także terminy do podjęcia działań: całkowitego przyjęcia spadku lub przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza oraz odrzucenie spadku. Każdy spadkobierca ma 6 miesięcy od dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy, na podjęcie odpowiednich kroków prawnych – od 18 października 2015 r., spadkobierca, który nie podejmie żadnych działań w ciągu tego okresu, automatycznie przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Natomiast jeśli zgon nastąpił wcześniej (przed 18.10.2015 r.), a spadkobierca nie złożył oświadczenia o odrzuceniu spadku, wtedy przyjmuje spadek w całości.
Jak działa przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza?
Przed podjęciem decyzji jakie oświadczenie w związku z dziedziczeniem będziemy składać należy zastanowić się czy aktywa spadku przewyższają jego pasywa czy też nie. Jeśli zachodzi pierwsza sytuacja i wartość spadku jest większa niż wysokość podlegających dziedziczeniu zadłużeń spadkodawcy zasadnym zdaje się przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Złożenie takiego oświadczenia będzie powodowało, iż za długi spadkobiercy odpowiadamy jedynie wartością czynną spadku, czyli wartością poszczególnych jego składników.
Aby jak najlepiej zabezpieczyć się przed przyszłymi ewentualnymi zarzutami wierzycieli spadkodawcy należy złożyć do sądu rejonowego ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy wniosek o sporządzenie spisu inwentarza spadku po zmarłym, która to czynność zostanie zlecona komornikowi sądowemu prowadzącemu swoją działalność w rewirze sądu orzekającego w sprawie, bądź w którego okręgu znajdują się rzeczy podlegające wciągnięciu do spisu inwentarza. Wniosek taki można złożyć również bezpośrednio do komornika. Spis inwentarza sporządzony przez komornika ma charakter dokumentu urzędowego. W spisie inwentarza komornik zamieszcza przedmioty należące do spadku i przedmioty zapisów windykacyjnych, z zaznaczeniem wartości każdego z tych przedmiotów oraz długi spadkowe ze wskazaniem wysokości każdego z nich. Wartość przedmiotów należących do spadku i przedmiotów zapisów windykacyjnych komornik ustala według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a wysokość długów spadkowych – według stanu z chwili otwarcia spadku. Od chwili sporządzenia spisu inwentarza, spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjni i wykonawcy testamentu spłacają długi spadkowe zgodnie ze spisem inwentarza.
Opłata sądowa od wniosku o sporządzenie spisu inwentarza wynosi obecnie 100,00 zł, do tej kwoty należy również doliczyć stałą opłatę należną komornikowi za wykonanie tej czynności w kwocie 400,00 zł. Należy mieć na uwadze, iż w toku sporządzania przez komornika spisu inwentarza może powstać konieczność poniesienia dodatkowych kosztów, np. wynagrodzenia biegłego rzeczoznawcy majątkowego, który określi wartość poszczególnych składników spadku.
Zaznaczyć należy, iż istnieje możliwość złożenia do sądu wykazu inwentarza, sporządzonego przez spadkobiercę, bądź spadkobierców, co będzie się wiązało ze znacznie niższymi kosztami, jednakże należy mieć na uwadze, iż wykaz inwentarza jest dokumentem prywatnym, nie urzędowym, tak jak ma to miejsce w przypadku spisu inwentarza.
Z czym się wiąże odrzucenie spadku?
W przypadku gdy posiadane przez nas informacje pozwalają stwierdzić, iż pasywa spadku są wyższe od jego aktywów, albo w ogóle w spadku nie ma aktywów często decydujemy się na odrzucenie spadku, nie zawsze jednak mając świadomość jakie wywołuje ono dalsze konsekwencje prawne. Odrzucenie spadku wiąże się ze zrzeczeniem się praw do korzyści majątkowych spadkodawcy w postaci aktywów, ale także do jego długów. Osoba, która zrzekła się spadku, nie ma prawa do wypłaty zachowku, ponieważ traktuję się ją tak jakby nie dożyła otwarcia spadku. Aby odrzucić spadek należy w ciągu 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy, złożyć stosowne oświadczenie przed notariuszem lub sądzie rejonowym. Trzeba jednak pamiętać, że odrzucony spadek przechodzi na kolejnych członków rodziny – nawet na osoby niepełnoletnie oraz poczęte dzieci. Aby móc odrzucić spadek w imieniu naszych małoletnich dzieci musimy uprzednio uzyskać na to zgodę sądu rodzinnego, albowiem jest to czynność przekraczająca zwykły zarząd majątkiem dziecka, musimy jednak zdążyć z uzyskaniem zgody sądu przed upływem sześciomiesięcznego terminu do odrzucenia spadku, który rozpoczyna bieg następnego dnia po dniu, w którym my sami złożyliśmy oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Przyjęcie czy też odrzucenie spadku to decyzja nieodwołalna, dlatego należy ją przemyśleć, rozważyć wszystkie za i przeciw. W tym celu warto skonsultować się z prawnikiem i otrzymać cenne porady prawne.
