Jako, że życie bywa zaskakujące i nieprzewidywalne może stać się tak, że znajdziemy się w potrzebie ustalenia sposobu sprawowania pieczy nad dzieckiem. W razie braku możliwości wypracowania wspólnego stanowiska z drugim z rodziców konieczne będzie podjęcie określonych czynności prawnych, aby mieć pewność, że dobro dziecka będzie zabezpieczone, a kontakty z nim będą się odbywały regularnie i tak często jak to możliwe, by w jak najmniejszym stopniu dziecko odczuło wpływ rozstania rodziców na jego życie.
W sytuacji, gdy dochodzi do rozstania małżonków bądź partnerów, naturalnym tego następstwem jest konieczność uporządkowania spraw, które wcześniej łączyły te dwie osoby. Dość często pojawiają się w takiej sytuacji wątpliwości co do tego w jaki sposób uregulować kwestie związane z opieką nad dzieckiem. Należy wyjaśnić, iż każdemu z rodziców, od momentu urodzenia się dziecka przysługuje nad nim władza rodzicielska. Z władzą tą związane jest między innymi prawo do podejmowania decyzji, co do osoby i majątku dziecka, a także prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem. Wobec powyższego, przy rozstaniu przedmiotem uzgodnień pomiędzy rodzicami będzie przede wszystkim miejsce stałego pobytu dziecka oraz jego kontakty z drugim z rodziców. Decyzje dotyczące osoby czy majątku dziecka, np. co do wyboru szkoły czy też przedszkola, zazwyczaj nie są podejmowane z góry, a dopiero gdy zajdzie taka potrzeba. W tym miejscu należy dokonać rozróżnienia sytuacji osób pozostających w związku małżeńskim i chcących go rozwiązać, a sytuacji rozstających się partnerów. W pierwszym przypadku decyzję, co do sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, miejsca pobytu dziecka oraz ewentualnie jego kontaktów z drugim z rodziców zawsze będzie podejmował sąd.
Rozwód a opieka nad dzieckiem
W przypadku gdy małżonkowie decydują się na zakończenie ich związku w każdym przypadku koniecznym będzie skierowanie sprawy na drogę sądową poprzez skierowanie do właściwego sądu okręgowego pozwu o rozwód. W toku postępowania w sprawie, jeśli strony posiadają wspólne małoletnie dzieci, każdorazowo obowiązkiem sądu jest wydanie rozstrzygnięcia określającego sposób roztoczenia nad nimi pieczy. W tym celu sąd rozstrzyga o miejscu zamieszkania, władzy rodzicielskiej, a na wniosek strony także o kontaktach z dzieckiem. O wiele prościej jest w sytuacji, gdy małżonkowie rozstają się w zgodzie, albowiem mają oni możliwość przedstawienia sądowi wypracowanego stanowiska odnoszącego się do tych kwestii. Stanowisko to oczywiście zostanie zbadane przez sąd pod kątem zgodności z dobrem dziecka i przy uznaniu iż spełnia ono ten wymóg zostanie wciągnięte w treść orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.
Sprawa się komplikuje, kiedy rozstanie następuje z żądaniem orzeczenia przez sąd o winie jednej ze stron, bądź obojga, albowiem wtedy często między stronami istnieje konflikt i nie mogą się one porozumieć w celu ustalenia tego, kto ma sprawować opiekę nad dzieckiem i na jakich zasadach. W takiej sytuacji konieczne jest przeprowadzenie całego postępowania dowodowego, które wykaże które z rodziców daje rękojmię właściwego wykonywania władzy rodzicielskiej oraz sprawowania opieki nad dzieckiem zgodnie z jego dobrem. W takiej sytuacji zasadnym jest skonsultowanie się z adwokatem specjalizującym się w prawie rodzinnym, który wskaże nam działania, które powinniśmy podjąć i wnioski które należy złożyć. Musimy mieć na uwadze to, że w przypadku sprzecznych ze sobą żądań małżonków naszym zadaniem jest udowodnienie tego, iż to my, a nie drugi z rodziców mamy lepsze warunki jak i predyspozycje do tego by sprawować opiekę nad dzieckiem w większym wymiarze i to przy nas dziecko powinno zamieszkać i w tym celu należy podjąć odpowiednie działania.
Rozstanie partnerów a opieka
W sytuacji rozstania partnerów najczęściej wsparcie prawne jest niezbędne, gdy rodzice mają problemy w osiągnięciu porozumienia co do sposobu uregulowania opieki nad ich małoletnim dzieckiem lub dziećmi. Adwokat specjalizujący się w prawie rodzinnym będzie w stanie zaproponować dostosowane do indywidualnej sytuacji klienta rozwiązania, które zminimalizują możliwość pojawienia się w przyszłości sytuacji konfliktowych na tle sprawowania opieki, a w razie potrzeby zapewni również należytą reprezentację w toku postępowania przed sądem rodzinnym.
W sytuacji gdy z rozstaniem nie jest związany konflikt pomiędzy stronami najprawdopodobniej nie będzie konieczności regulowania opieki nad dziećmi na drodze sądowej. Wystarczy pisemne porozumienie między rodzicami, które może zostać sporządzone również przed notariuszem. Kiedy jednak nie ma szans na osiągnięcie konsensusu należy wystąpić do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka z wnioskiem o ustalenie miejsca pobytu dziecka, a także uregulowanie w określony sposób kontaktów z nim. W razie istnienia ku temu podstaw wniosek taki może również zawierać żądanie ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiemu z rodziców. Sąd, podczas rozprawy, poprzez przeprowadzenie postępowania dowodowego pozna sytuację życiową, warunki mieszkaniowe, kompetencje rodzicielskie każdego z rodziców, a także ich relacje z dzieckiem i na tej podstawie podejmie decyzję co do żądań przedstawionych przez każdą ze stron.
Wydając orzeczenie w sprawie sąd zawsze ma obowiązek kierować się dobrem dziecka, którego sprawa dotyczy, jako że zasada dbałości o dobro dziecka jest naczelną zasadą prawa rodzinnego. W trakcie sprawy sąd może skorzystać z pomocy kuratora sądowego, zlecając mu przeprowadzenie u rodziców wywiadu środowiskowego, który pozwoli ocenić, u którego rodzica dziecko będzie miało lepsze warunki do rozwoju. W toku postępowania w sprawie dotyczącej władzy rodzicielskiej oraz jej atrybutów standardem jest także zasięganie przez sąd opinii biegłych sądowych, którzy po przeprowadzeniu badań z rodzicami i dziećmi przedstawiają opinię na temat relacji łączących rodzinę i kompetencji rodzicielskich rodziców. Orzeczenie wydane w sprawie nie wiąże na zawsze i w razie zmiany sytuacji rodzica czy dziecka może zostać przez sąd zmienione po złożeniu stosownego wniosku.
